W niniejszym artykule (bardzo wybiórczo) chciałbym przedstawić poglądy Jana Jonstona (Johannes Jonstonus) 1603-1675 na dzieje przyrody i człowieka oraz pokrótce przedstawić jego sylwetkę. Rekonstruując owe filozoficzne i metodologiczne kwestie, warto także przytoczyć kilka zagadnień związanych z życiorysem tego uczonego oraz z recepcją jego dzieł. Jonston był przyrodnikiem, lekarzem i filozofem. Obecnie jest mało znany i zapomniany, a w konsekwencji jego filozofia przyrody i filozofia człowieka, jego wizja świata, a więc w pewnym sensie i Kosmologia, uległy zapomnieniu i marginalizacji. Uległa także (...) zapomnieniu jego filozofia i metodologia nauki. Jonston należał do pokolenia Kartezjusza, jednakże jego poglądy na przyrodę i na naukę były bliższe filozofii brytyjskiej niż kontynentalnej i nawiązywały do idei, które sformułował Francis Bacon, a potem kontynuował Robert Boyle. Zapewne stanowisko Jonstona zostało ukształtowane w trakcie jego studiów na uniwersytetach w Wielkiej Brytanii. Owe inspiracje metodologią nauk zasługują, by były się przedmiotem osobnych rozważań, ale ze względu na ograniczony charakter pracy zostaną tu pominięte. Jonston w pracy O stałości natury (An history of the Constancy of Nature…) formułuje swoją wizję przyrody. Owa filozofia przyrody kształtuje się w konfrontacji z poglądami chiliastów dotyczącymi natury człowieka i pośrednio całej przyrody. Poglądy chiliastów wynikały ze specyficznej interpretacji Biblii mówiącej o „starzeniu się” świata człowieka, kultury, a w konsekwencji i przyrody. W związku z tym, że idea chiliastów obejmuje zjawiska przyrodnicze i antropologiczne, a w dodatku maja historyczny charakter, Jonston w swoich kontrargumentach musiał odwoływać się i do empirii, i do historii: Biblijnej, oraz naturalnej. Tym samym, współuczestniczył nie tylko w tworzeniu nowożytnej filozofii przyrody, ale także nowożytnej „historii naturalnej” i nowożytnej metodologii, postulującej matematyzację wiedzy o przyrodzie. (shrink)

[t. 1.] 1750-1830 -- [t. 2.] 1831-1864 -- [t. 3.] 1865-1895 -- [t. 4., zesz. 1.-2.] 1896-1918.

Problematyka rozpraw, które udostępniamy Państwu w niniejszym numerze „Studiów Semiotycznych”, dotyczy takich zagadnień, jak argumentacja, potoczne rozumowania i publiczne debaty. Mieszczą się one w obrębie czterech dyscyplin bezpośrednio związanych z profilem „Studiów”: filozofii, językoznawstwa, psychologii oraz nauk o komunikacji społecznej i mediach. Interdyscyplinarny charakter prezentowanych badań jest zgodny z tradycją Czasopisma ukształtowaną przez Jerzego Pelca w latach 1970–2015 i kontynuowaną w ostatnich latach.

Aktualność badania spowodowana współczesnymi tendencjami srategicznego rozwoju Ukrainy skierowanego przede wszystkim na eurointegrację. Coraz więcej Ukraińców decyduje na podjęcie studiów w Polsce, którzy potrzebują poznania języka polskiego w stopniu pozwalającym swobodnie komunikować i opanowywać określone gatunki oraz wyrażać towarzyszące im funkcje językowe. Ustawienie zadania przewiduje analizę kategorii odbiorców kursów języka polskiego oraz ustalenie typologii i przyczyn najczęściej popełnianych błędów podczas uczenia się języka polskiego przez osoby słowiańskojęzyczne, na podstawie własnych doświadczeń autorów w nauczaniu języka polskiego jako obcego w Centrach (...) Języka i Kultury Polskiej w Zaporożu i w Berdiańsku. Głównym celem artykułu jest omówienie najczęściej spotykanych błędów pojawiających się podczas uczenia się języka polskiego jako obcego przez studentów ukraińsko- i rosyjskojęzycznych i przyczyny ich pojawienia się. Metodologia przewiduje wykorzystanie metod strukturalno-funkcjonalnych, porównawczych, aksjologicznych i innych metod i podejść, które pozwoliły na dogłębną analizę przedstawionych problemów i wytypowanie błędów popełnianych przez słuchaczy kursu języka polskiego. Za najważniejsze przyczyny błędów uznano homonimię międzyjęzykową oraz wpływ interferencji negatywnej. Analiza ostatnich badań i publikacji świadczy o aktualności podjętego tematu pod względem zwiększającej się popularności i atrakcyjności języka polskiego wśród Ukraińców oraz wzmocnienia i rozwoju relacji, jak politycznych tak i międzyludzkich między Ukrainą a Polską. (shrink)

Filozoficzne rozważania na temat cywilizacji w ostatecznym rozrachunku stoją pod znakiem zapytania o ich prawomocność. Zdawałoby się, iż studia cywilizacyjne winnioemy zostawiæ antropologom, historykom, politologom i innym przedstawicielom nauk szczegółowych. Filozofie cywilizacji natomiast powinny zostać odłożone do antykwariatu doktryn spekulatywnych. Odpowiedź filozofów na takie pytanie da się łatwo przewidzieć: każda teoria cywilizacji zakłada jakąś jej filozofię. Ale typów tej filozofii jest ledwie kilka, przeto zasadne jest pytanie, czy wobec postępów kulturoznawstwa istnieją jakieś powody – poza antykwarycznymi,które usprawiedliwiałyby referowanie dawnych (...) koncepcji tego czy innego rodzaju, skoro mamy nowsze, w domyśle: zbudowane przy pomocy wyników aktualnych badań, a przede wszystkim jakoś uwzględniające wydarzenia, które zaszły na przełomie XX w. A jednak kumulatywny postęp nauk szczegółowych, szczególnie społecznych nie zawsze koreluje z dopracowywaniem ich paradygmatów. Bywa wręcz odwrotnie, przez co pierwotna postać jakiejś idei filozoficznej może okazać się bogatsza i po prostu ciekawsza niż jej późniejsze formy. Czasami postać pierwotna lepiej ujawnia swój aspekt spekulatywny, zamaskowany późniejszymi, kolejnymi próbami „naukowego udowodnienia”. Zdarza się i tak, że oryginalna idea filozoficzna zostaje zarzucona z przyczyn politycznych albo przeciwnie, ulega upolitycznieniu. Przykładami są dwie doktryny, które zestawiamy w niniejszym artykule. W naszym pojęciu egzemplifikują przeciwstawne a uzupełniające się paradygmaty nauki o kulturze. To, że stworzyli je Polacy: Feliks Koneczny i Erazm Majewski jest z historycznego punktu widzenia znamienne, choć rzecz jasna nie wpływa na ich analizę. Zresztą, o ile wiemy, doktryny Konecznego i Majewskiego nie były jeszcze systematycznie porównywane. A jest to chyba porównanie interesujące samo w sobie, skoro z jednej strony Majewski był, obok Spencera i Znanieckiego, jednym z głównych źródeł inspiracji doktryny Konecznego, a z drugiej sam jest godzien uwagi, niezależnie od paradygmatu, który reprezentuje. […]. (shrink)

Kategoria struktur metodologicznych wprowadzona przez Zygmunta Hajduka jest kategorią nową, nieużywaną dotąd w rozważaniach metodologicznych i niemającą w nich ugruntowanego miejsca. Dlatego można zapytać o funkcję, jaką miałaby ona pełnić w metodologii nauk, oraz ojej przydatność jako ogólnego pojęcia metodologicznego. Zasadnicze pytanie, jakie stawiam to: czy wprowadzony przez Z. Hajduka termin struktury metodologiczne może służyć jako najogólniejsza kategoria wyznaczająca przedmiot badań metodologii nauk? Odpowiadając negatywnie na to pytanie, przedstawiam argumenty, jakie przemawiają przeciwko używaniu pojęcia struktur metodologicznych w ten (...) sposób. Moja argumentacja przebiega w następujący sposób. Przywołując funkcjonujące w metodologii nauk zasadnicze sposoby rozumienia nauki, ujęcie metodologii nauk wyznaczone przez Szkołę lwowsko-warszawską i tradycję metodologiczną KUL, będącą jej kontynuacją, typy metodologii, współczesne anglosaskie ujęcia filozofii nauki oraz rozumienie analizy metodologicznej, próbuję wskazać w miarę całościową mapę kategorii metodologicznych wyznaczających przedmiot badań metodologii nauk. Następnie odnoszę do niej kategorię struktur metodologicznych jako wyznaczającą, moim zdaniem zbyt wąsko, przedmiot badań metodologii nauk i przeprowadzam krytykę pojęcia struktur metodologicznych jako najogólniejszej kategorii wyznaczającej przedmiot badań metodologii nauk. Wskazuję także na niekompletność zaproponowanej przez Z. Hajduka listy struktur metodologicznych, którymi zajmuje się metodologia nauk. (shrink)

The article presents the view that the introduction of the personalistic paradigm into entrepreneurship will enable integral economic growth and remove the causes of today’s crisis, that is economism and instrumental rationality. Personalism, which recognizes man as a conscious person experiencing self and others, has special qualities for application. This is the most useful approach to philosophical and ethical analysis of the modern enterprise. In this article the focus is on a company managed according to personalistic ethics. Entrepreneurship in the (...) personalistic approach is the art of management, which increases the area of common good. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i krytyczna ocena modelu tomistycznej filozofii człowieka, który został opracowany przez o. Romana Darowskiego. Analizy mają charakter metateoretyczny. Ich przedmiotem są teksty napisane przez o. Darowskiego w różnych okresach jego twórczości filozoficznej. W sposób szczególny uwzględniona została jego praca _Filozofia człowieka_, która miała kilka wydań. Zastosowana metoda badawcza polegała na treściowej i logicznej rekonstrukcji modelu filozofii człowieka przedstawionego w pracy _Filozofia człowieka_. Model ten został poddany krytyce metodologicznej, która pokazała, że w obecnej sytuacji kulturowej ma on (...) już tylko wartość historyczną. Może jednak stanowić dobry punkt wyjścia do dyskusji nad kierunkami rozwoju współczesnej antropologii tomistycznej. Rozwój ten powinien dokonywać się w krytycznym dialogu z naukowym obrazem świata. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i analiza uzasadnień prawowitości władzy w tzw. politycznych pismach Ockhama. Zawarte w nich rozważania powstały w określonym kontekście historycznym sporów o ewangeliczne ubóstwo i zakres władz duchowej i świeckiej, odnoszą się też jednak do ogólnych rozważań nad naturą uprawnień władczych w społeczeństwie cywilnym. Analiza wybranych fragmentów Ockhamowego _Dialogu _i pism zaliczanych do _Opera Politica _ukazuje koncepcję samowładności, która zaczyna być postrzegana jako uprawniona możność, z której może korzystać lud. Możność taką Ockham zaliczał do tzw. warunkowych (...) uprawnień naturalnych stanowiących jedno z trzech rodzajów prawa naturalnego. Pozwala to na ukazanie uprawnień władczych z jednej strony jako wywiedzionych z _ius naturale_ i z wnętrza zbiorowości politycznej, z drugiej strony jako warunek uporządkowania, a tym samym zaistnienia politycznych bytów zbiorowych. Dokonane przez franciszkańskiego filozofa ustalenia ukazują złożoność relacji między prawem naturalnym i zwierzchnictwem politycznym po odejściu od ujęć korporacjonistycznych. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i analiza uzasadnień prawowitości władzy w tzw. politycznych pismach Ockhama. Zawarte w nich rozważania powstały w określonym kontekście historycznym sporów o ewangeliczne ubóstwo i zakres władz duchowej i świeckiej, odnoszą się też jednak do ogólnych rozważań nad naturą uprawnień władczych w społeczeństwie cywilnym. Analiza wybranych fragmentów Ockhamowego _Dialogu _i pism zaliczanych do _Opera Politica _ukazuje koncepcję samowładności, która zaczyna być postrzegana jako uprawniona możność, z której może korzystać lud. Możność taką Ockham zaliczał do tzw. warunkowych (...) uprawnień naturalnych stanowiących jedno z trzech rodzajów prawa naturalnego. Pozwala to na ukazanie uprawnień władczych z jednej strony jako wywiedzionych z _ius naturale_ i z wnętrza zbiorowości politycznej, z drugiej strony jako warunek uporządkowania, a tym samym zaistnienia politycznych bytów zbiorowych. Dokonane przez franciszkańskiego filozofa ustalenia ukazują złożoność relacji między prawem naturalnym i zwierzchnictwem politycznym po odejściu od ujęć korporacjonistycznych. (shrink)

t. 1. Obshchie problemy i zakonomernosti razvitii︠a︡ nauki i tekhniki -- t. 2. Rolʹ nauki i tekhniki v razvitii obshchestva.